Muğlak Ütilitarizm : Hayat Kurtarmak İçin Bir Kişiyi Feda Etmek [Etik]
0
yorum
Harvard Üniversitesi'nden Mahzarin Banaji, yaptığı bir araştırmada şu sonuca ulaştı insanlığın vicdanı için: Etik seçimlerimiz hiç te mantıklı değil!
Yukarıdaki düşünce deneyini bir çok insana sorarak cevaplarını istemiş Banaji ve karşılaştığı sonuç çok şaşırtıcı. Deney şöyle çalışıyor:
Tren raylarına bağlanmış insanlar var kaçamayacak şekilde ve bir tren yaklaşıyor. Elimiz treni bir raydan diğer raya geçirecek bir kolun üzerinde ve bir rayda 5 insan diğer rayda ise tek bir (şanssız ve yalnız) insan yatıyor. Böyle bir durumla karşılaşınca insanların büyük çoğunluğu tereddütsüz treni bütün salaklığıyla "yalnız birey, güçlü birey" söylemine kanmış o yalnız adamın üstüne üstüne salıveriyor.
Fakat senaryoyu biraz değiştirip trenin 5 insanı ezmesini engellemek için o hayatında kimsesi olmayan şanssız adamı bir köprüden aşağıya, trenin önüne itmemiz gerekince, birdenbire tereddüt yaşıyoruz. İnsanların büyük çoğunluğu bu durumda adamı itmemeyi seçmiş.
Görüldüğü gibi yeri gelince Kantçı yeri gelince ütilitarist oluyoruz, hem de hiç bir neden gösteremeden. İnsanların neden böyle davrandığına henüz bir açıklama getirilememiş. Acaba neden?
Bu arada bir dipnot, maymunlar söz konusu olunca kimse tereddüt etmemiş maymunları kurban etmeyi.
Wired Science üzerinden.
Resim : Harvard Üniversitesi
Yukarıdaki düşünce deneyini bir çok insana sorarak cevaplarını istemiş Banaji ve karşılaştığı sonuç çok şaşırtıcı. Deney şöyle çalışıyor:
Tren raylarına bağlanmış insanlar var kaçamayacak şekilde ve bir tren yaklaşıyor. Elimiz treni bir raydan diğer raya geçirecek bir kolun üzerinde ve bir rayda 5 insan diğer rayda ise tek bir (şanssız ve yalnız) insan yatıyor. Böyle bir durumla karşılaşınca insanların büyük çoğunluğu tereddütsüz treni bütün salaklığıyla "yalnız birey, güçlü birey" söylemine kanmış o yalnız adamın üstüne üstüne salıveriyor.
Fakat senaryoyu biraz değiştirip trenin 5 insanı ezmesini engellemek için o hayatında kimsesi olmayan şanssız adamı bir köprüden aşağıya, trenin önüne itmemiz gerekince, birdenbire tereddüt yaşıyoruz. İnsanların büyük çoğunluğu bu durumda adamı itmemeyi seçmiş.
Görüldüğü gibi yeri gelince Kantçı yeri gelince ütilitarist oluyoruz, hem de hiç bir neden gösteremeden. İnsanların neden böyle davrandığına henüz bir açıklama getirilememiş. Acaba neden?
Bu arada bir dipnot, maymunlar söz konusu olunca kimse tereddüt etmemiş maymunları kurban etmeyi.
Wired Science üzerinden.
Resim : Harvard Üniversitesi
RSS